Glutenvrij dieet: hype of noodzaak?

‘Oh my God, eet jij nog altijd brood?’

Als je mensen vraagt hoe ze over gluten denken, behoren ze meestal tot het kamp “gluten zijn de duivel” of “glutenvrij eten is voor idioten”. (Ironisch genoeg is er een vegetarische eiwitoptie die geheel van glutenproteïne bestaat, genaamd seitan, wat verdacht veel lijkt op “satan”).

Populariteit

De gedachte dat brood en de gluten ongezond zou zijn, is overgewaaid uit de VS waar Davis met zijn boek de Wheat belly de start gaf aan een glutenvrije hype waardoor inmiddels bijna 20% van de Amerikanen geen gluten meer eet. Zoals je hieronder ziet, kan veel van deze interesse worden toegeschreven aan de popularisering van diëten zoals het Paleo-dieet en populaire boeken zoals Wheat Belly en niet zozeer door een magische stijging van coeliakie.

Coeliakie

Zo’n 100 miljoen Amerikanen – bijna een op de drie – eten weinig of geen gluten meer. Er bestaat zelfs glutenvrij hondenvoer. Maar vraag een Amerikaan op straat wat gluten zijn en de meesten blijven je het antwoord schuldig. ‘Iets in brood of pasta. Heel slecht voor je en ze maken je dik.’

De oorzaak voor het massaal geloven in glutenvrij moet verklaard worden uit de toenemende behoefte van mensen om gezond te leven enerzijds en uit de stelligheid van De Nieuwe Boodschap in voedselland anderzijds. Gezond leven en eten kun je echter niet bewerkstelligen door het omarmen van een modieus maar tegelijkertijd eenzijdig dieet.

Gluten mijden: wie en waarom?

Gluten

Gluten wordt vaak beschouwd als een enkel eiwit, terwijl het eigenlijk een mengsel is van eiwitten dat teruggevonden wordt in tarwe en  zaden van andere granen. Gluten worden gemetaboliseerd door jouw darmbacteriën en het type en de hoeveelheid bacteriën kan een grote rol spelen in het gewaarworden van symptomen die verband houden met gluteninname.

Coeliakie

Gluten zijn een mengsel van opslageiwitten uit twee verschillende groepen, de prolamines en de glutenines. De prolamines worden hoofdzakelijk toegeschreven aan de symptomen van coeliakie, een glutenintolerantie die resulteert in chronische ontsteking van het slijmvlies van de dunne darm. Bijgevolg blijven de voedingsstoffen meestal onverteerd in de darm. Tegenwoordig wordt echter aangenomen dat de glutenines problemen kunnen veroorzaken en daarom vermeden moeten worden.

Gluten zijn aantoonbaar schadelijk voor mensen die lijden aan de auto-immuunziekte coeliakie (CD). In hun lichaam ontstaat darmschade als gluten gegeten worden. Het lichaam produceert dan antistoffen tegen de gluten én tegen hun dunne darm. Dat kan tal van problemen geven: diarree, een opgezette buik, overgeven, bloedarmoede, vermoeidheid en botontkalking.

CD komt vaak voor in de vroege kindertijd met ernstige symptomen. Bij veel patiënten ontwikkelen symptomen zich pas later in het leven wanneer de symptomen vermoeidheid, diarree, gewichtsverlies door malabsorptie en bloedarmoede omvatten. Interessant is dat coeliakie zich doorgaans niet manifesteert bij de geboorte, maar meestal “geactiveerd” wordt door iets. De ontwikkeling van deze aandoening vereist de genetische predispositie en een trigger (soms gluten) van buitenaf.

Ongeveer 1% van de westerse bevolking lijdt aan deze ziekte maar velen daarvan zijn – nog niet – als zodanig gediagnosticeerd. Voor mensen en kinderen met coeliakie is glutenvrij eten geen hype, maar een levenslange behandeling.

Glutensensitiviteit

Slechts één op de negen personen met glutenintolerantie heeft echt coeliakie en of granen al dan niet getolereerd kunnen worden (zelfs met coeliakie), heeft veel te maken met de bereidingsmethode.

Er zijn ook mensen die last hebben van ‘non-celiac gluten sensitivity’ (NCGS) of glutensensitiviteit. Hierbij is er geen sprake van een immuunrespons of een beschadiging van de darmwand, maar worden vaak wel dezelfde klachten ervaren als bij een intolerantie, zoals (chronische) vermoeidheid, hoofdpijn, een opgezette buik, diarree, een opgeblazen gevoel en bot- of gewrichtspijn. Deze klachten verbeteren vaak bij het volgen van een glutenvrij dieet.

Glutenvrij eten is volgens de huidige wetenschappelijke studies in zijn totaliteit voor hooguit 3% à 4% van de Belgen aangeraden, namelijk de mensen die om medische redenen (coeliakie of glutensensitiviteit) dit dieet zouden moeten volgen. Bewijs dat het voor andere groepen mensen gezond zou zijn, ontbreekt dus.

Glutenvrij dieet

Ben ik glutenintolerant?

De trend rond glutenvrij eten zorgt ervoor dat mensen zichzelf gaan ‘diagnosticeren’ in plaats van in het ziekenhuis een darmbiopt te laten doen en meteen starten met het mijden van gluten.

Als je eenmaal glutenvrij eet, kun je niet meer via een bloedtest antistoffen tegen coeliakie aantonen. Daarom is het verstandig om pas ná een diagnose door een arts met het glutenvrij dieet te beginnen.

Wie krijgt lekkers?

Waar ziekte is, zijn marketingjongens en voedingsingenieurs. Vooral de voedingsindustrie krijgt lekkers. Volgens marktonderzoek is de glutenvrije markt in de Verenigde Staten al goed voor ruim 8,8 miljard dollar (7,8 miljard euro). Hier en daar wordt al gesproken van de grootste voedingsrage ooit, groter dan ‘low fat’ en ‘low carb’.

Een op de vier Amerikaanse productlanceringen draagt het label ‘glutenfree’. Er worden zelfs met de regelmaat van de klok producten geherlanceerd als glutenvrij, waar nooit gluten in hebben gezeten.

Ook in Europa kopen steeds meer mensen glutenvrije producten, omdat ze geloven dat ze gezonder zijn. Delhaize ziet de verkoop van glutenvrij brood met 300 procent stijgen. Colruyt vervijfvoudigde de jongste twee jaar zijn glutenvrije assortiment.  

Tegen 2016 zou de wereldwijde markt van glutenvrije producten 15 miljard dollar waard zijn !

Als je Lotus-topman Jan Boone vraagt of het niet risicovol is te wedden op de glutenvrije hype antwoordt hij: ‘Het is geen modeverschijnsel. De markt voor natuurlijke producten wordt mainstream.’

Moeten we gluten bannen en waarin vinden we deze terug?

Dat klinkt wat vreemd, want zitten gluten niet in granen? Dat zijn toch natuurlijke producten?

‘Gluten zijn eiwitten die aanwezig zijn in tarwe, gerst, rogge, spelt, en in mindere mate in haver’, zegt Delcour. Een groeiende groep keert zich dus af van een natuurproduct dat mensen al 45.000 jaar eten. Als ware het de baarlijke duivel. Tarwe – en dus ook de gluten erin – is het meest gebruikte voedingsingrediënt in de Europese Unie. Een Belg werkt gemiddeld 100 kilo tarwe per jaar naar binnen. Dat zijn ongeveer 22 gram gluten per dag.

Het glutengehalte van meel bij het maken van brood is tegenwoordig veel hoger dan 50 jaar geleden als gevolg van teeltmethoden die de opbrengst verhogen en het bakken vereenvoudigen. Een hap van brood 50 jaar geleden bevatte minder gluten dan tegenwoordig. Maar niet alleen brood bevatten gluten.

Gluten zit ook vaak verscholen in bepaalde melkproducten, industriële vleeswaren, pindakaas, marinades en sauzen, energierepen, kaas, vleesvervangers, sommige ijssoorten, dranken zoals oploskoffie of limonade en meer. Couscous, bulgur, paneermeel, witte pensen, koekjes, chips, ontbijtgranen, witte sauzen, dressings, bouillonblokjes, kruidenmix, pudding, snoep, paté, hespenworst…allemaal bevatten ze gluten. Wie een glutenvrij dieet overweegt, weet dus waaraan hij begint.

Het meeste heeft hiervan kent geen vaste plaats in een optimaal voedingspatroon. Er zijn veel betere en lekkerdere alternatieven. Door de aanwezigheid van gluten in talrijke producten kan het vermijden van gluten en tarwe bevattende producten de naleving van een gezond voedingspatroon bij sommige mensen nochtans in gevaar brengen.

Is het gezond?

Gluten en dus granen uit je dieet weglaten, kan leiden tot een eenzijdig eetpatroon. Hierdoor kan er gebrek aan vitamines (B en E) maar ook aan ijzer optreden, omdat er te weinig wordt nagedacht over vervangers voor het op zich vezelrijke tarwe. Gevarieerd en volwaardig eten is cruciaal.

De speciale glutenvrije producten die in de handel zijn, zijn niet allemaal even gezond. Een groot aantal van deze producten bevat méér suiker, zout en vet dan ‘normale’ producten en mínder noodzakelijke vezels, vitaminen en mineralen.

Toch krijgt ‘glutenintolerantie’ ook bij ons stilaan de status van ‘de nieuwste hippe eetstoornis’ en beweren steeds meer mensen dat ze glutenintolerant zijn.

Bijkomende gevolgen

Aan het begin was de antigluten-hype wel goed nieuws voor mensen met een glutenintolerantie (coeliakie). Er kwamen veel nieuwe glutenvrije producten op de markt en restaurants boden steeds vaker glutenvrije gerechten aan. Nu beginnen echter de negatieve gevolgen te overheersen.

De hype blijkt tot veel onbegrip te leiden, vooral omdat het onderscheid tussen glutenvrij en glutenarm in veel winkels en restaurants niet bekend is. Vele restaurants nemen ‘glutenvrij’ met een korrel zout, al is een kleine hoeveelheid genoeg voor een persoon met coeliakie om enorm ziek te worden.

Of de glutenvrije hype effectief een hype is voor gezonde mensen en dus weer overwaait, zullen we pas over een paar jaar kunnen beantwoorden.

Glutenvrij

— EnCORE Coaching – Personal trainer Waasland —

Bronnen:

Geef een reactie

Wil je gezond afslanken?

Download onze gratis e-books

e-books vetverlies
Scroll naar boven