In 1921 heeft een endocrinoloog, genaamd Dr Henry Rawle Geyelin, op de jaarlijkse bijeenkomst van de American Medical Association gesproken over therapeutisch vasten ter behandeling van epileptische aanvallen. Geyelin zou waarschijnlijk verbaasd zijn om te merken dat hetzelfde dieet, het ketogeen dieet, 90 jaar later als het nieuwste magische programma voor gewichtsverlies wordt aanzien.
Zou het niet geweldig zijn als boter en spek tot de categorie “gezonde voeding” zouden behoren?
Wat
Het ketogeen dieet is een voedingspatroon dat rijk is aan vetten met een gemiddelde eiwitinname en een lage koolhydraatinname. De verhouding tussen de macronutriënten is ongeveer 20-25% eiwitten, 70-75% koolhydraten en 5% koolhydraten. Dagelijkse totale koolhydraatinname blijft bij dit dieet beperkt tot minder dan 50 gram (meestal ongeveer 10-15 gram koolhydraten per dag).
Ketose is een metabool proces dat gekenmerkt wordt door een verhoogde concentratie ketonen in het bloed, veroorzaakt door afbraak van vetzuurketens (= ketogenese). Men spreekt dan van een ketogene toestand. Ketogenese vindt plaats als de afbraak van lichaamssuikers onvoldoende energie kan leveren aan het lichaam.
Normaal gesproken worden de koolhydraten uit voedsel omgezet in glucose, die dan over het lichaam wordt vervoerd en bijzonder belangrijk is bij het stimuleren van de hersenfunctie. Zodra er zich weinig koolhydraten (=suikers, zoals glucose) in cellen bevinden, wordt er van een koolhydraatverbranding overgegaan tot vetverbranding met verbruik van vetzuren en ketonen. De ketonen passeren de hersenen en vervangen glucose als energiebron.
Het dieet dwingt het lichaam dus om vet te verbranden in plaats van koolhydraten Dit kan zijn bij een lage glycogeenvoorraad in de lever, bijvoorbeeld bij een langdurige of intensieve inspanning, of bij een koolhydraatarm dieet of bij vasten.
*aanbevelingen bij verschillende diëten
Doel
Dit dieet wordt in de geneeskunde vooral wordt gebruikt om moeilijk te beheersen vormen van epilepsie bij kinderen te behandelen.
Het belangrijkste doel van het dieet is echter om de brandstof voor het lichaam te verwisselen. Dit zijn normaal gesproken koolhydraten (glucose) en dit moet veranderen naar vetten. Als het lichaam vetten gebruikt in plaats van glucose, wordt dit ketose genoemd. Dit wordt bij het ketogeen dieet gedaan door de inname van koolhydraten sterk te verlagen.
Het ketogeen dieet wordt vaak als een dieet gezien dat moeilijk vol te houden is. Dit is vooral in het begin het geval. Personen die het dieet proberen, merken dat het dieet vervolgens steeds makkelijker vol te houden is.
Met het ketogene dieet kunnen we langdurig overleven zonder voedselinname. Als we vanuit biochemisch en fysiologisch oogpunt naar ketose kijken, zou men kunnen stellen dat ketose in wezen een overlevingsstrategie is. Ik denk dat dit een goede manier is om er naar te kijken, want het is inderdaad een overlevingsadaptatie en dat brengt enkele interessante vragen met zich mee. Dat betekent echter niet dat het slecht is.
Voorstanders
De anti-ketose standpunten zijn aangevochten door een aantal artsen en aanhangers van koolhydraatarme diëten, die ketose als een normaal metabool proces zien om aan energie te komen door opgeslagen vet te verbranden. Dit opgeslagen vet zou waarschijnlijk grotendeels gevormd zijn op momenten dat er veel koolhydraten waren, waardoor deze omgezet zijn in vet voor koolhydraatarmere momenten.
Daarnaast zijn deze diëten koolhydraatarm, maar juist wel eiwitrijk en sommige ook vetrijk, waardoor er voldoende alternatieve energie is om geen spieren te hoeven afbreken.
Gewichts- en vetverlies
“A period of low carbohydrate ketogenic diet may help to control hunger and may improve fat oxidative metabolism and therefore reduce body weight.” – Antonio Paoli
Een ketogeen dieet kan jou zeker helpen om gewicht te verliezen. Dit is mogelijk omdat het meer calorieën vereist om vet om te zetten in energie dan bij koolhydraten, waardoor het thermisch effect van doesel zou stijgen. Het is ook mogelijk dat een vet- en eiwitrijk dieet jou meer verzadigt, waardoor je minder eet.
Via ketogene diëten zou het ook mogelijk zijn om de insulinegevoeligheid te verbeteren. Het is echter het ‘minder eten’ deel (en niet de insuline) dat er eigenlijk toe doet.
Veel trainers geloven dat je koolhydraten moet ‘verdienen’. Jouw dagelijks toegelaten inname van koolhydraten is afhankelijk van jouw huidige vetpercentage en activiteitsniveau. Indien je geen topsporter bent, is een grote dagelijkse hoeveelheid koolhydraten ongegrond aangezien je de ongenomen energie niet verbruikt.
De angst voor insuline kreeg wel een deel van ons weg van onze verslaving van suikerhoudende en verwerkte producten die niet effectief voedzaam zijn en deed ons meer nadenken meer vezelgehalte en gezonde vetten.
Tegenstanders
Lichaamswerking
Je hebt weefsels in je lichaam die koolhydraten of vet kunnen aanwenden om te functioneren (bijvoorbeeld spierweefsel). Je hebt ook weefsels in je lichaam die glucose goed aanwenden, maar niet echt kunnen functioneren op vetzuurmetabolisme (bijvoorbeeld jouw hersenen). Dit is een onderdeel van de reden waarom het reguleren van bloedglucose vrij belangrijk is.
Gewichtsverlies
De hoeveelheid van opgeslagen glycogeen is de reden waarom veel mensen snel gewichtverlies rapporteren bij een ketogeen of koolhydraatarm dieet: hun lichaam heeft extra gewicht gedumpt in de vorm van glycogeen en water (glycogeen slaat zichzelf met water op in verhouding 1;3). Jammer komt dit water en glycogeen direct terug als we weer normaal gaan eten.
Vetopslag en metabolisme
De echte controverse rond het ketogene dieet is gebaseerd op de onderliggende theorie rond obesitas en wat de voornaamste aandrijver van vetopslag is. Momenteel zijn er twee populaire ideeën die in direct conflict zijn met elkaar.
- Het eerste is het Calorie-in-Calorie-Out-model (CICO) van de regulatie van vetmassa.
- Het tweede is het hormoonmodel (ook wel het koolhydraat-insuline model genoemdµ
De calorieën-in-calorieën-uit theorie berust op de eerste wet van de thermodynamica en beschouwt gewichtsbeheersing als een calorisch (on)evenwicht. Het stelt dat lichaamsgewicht, en in wezen lichaamsvet, simpelweg het gevolg is van het verschil tussen “wat je eet” en “wat je verbruikt”.
Een recente review van de wetenschappelijke literatuur concludeert dat het koolhydraat-insuline model (CIM) voor obesitas aan bewijs ontbreekt om het te onderbouwen en dat the model van opgenomen calorieën tegenover verbruikte calorieën (CICO) sterk gesteund wordt voor het beschikbare wetenschappelijke bewijs.
Om de bevindingen van studies hieromtrent samen te vatten, vonden onderzoekers dat een vermindering van de koolhydraatinname leidde tot een verhoogde vetzuuroxidatie en verminderde koolhydraatoxidatie. Een vermindering van de vetinname leidde echter tot een iets groter verlies in lichaamsvet dan bij de groep die de inname van koolhydraten beperkte.
Tijdens deze studie verloren de deelnemers ongeveer 0,5 kilogram lichaamsvet tijdens de 15 dagen op het koolhydraatrijke dieet, terwijl ze slechts ongeveer 0,25 kilogram verloren op het ketogene dieet. Dit alles gebeurde ondanks lagere insulineniveaus en een hogere aanwezigheid van ketonen tijdens de duur van de ketogene dieetfase. Dit suggereert dat het ketogene dieet geen metabolisch voordeel biedt voor vetverlies tijdens dit tijdframe.
De belangrijkste bevinding was dus dat een toename van vetzuuroxidatie (één van de metingen die wordt beschouwd als een voordeel van het ketogene dieet) niet noodzakelijkerwijs resulteert in meer vetverlies, maar zelfs het omgekeerde effect kan hebben.
Zoals hierboven vermeld, kan het ketogene dieet wel leiden tot vetverlies. De echte vraag is: kent het ketogene dieet een groot of zinvol voordeel in functie van gewichtsverlies tegenover andere voedingsmethoden? Op basis van de gegevens waarover we momenteel beschikken, besluiten we dat het antwoord neen is.
Sommige mensen zien ketonen als de vierde energiebron voor mensen (naast koolhydraten, vetten en eiwitten).
Dat is technisch waar, maar de alcohol in drank (ethanol) kan ook aangewend worden voor energie. Gewoon omdat we iets kunnen metaboliseren, betekent niet altijd dat we dit moeten doen.
Medische therapie
Atleten
Prestatie
Het probleem is dat met vet en ketonen als brandstof jouw maximale en explosieve prestaties niet even groot zijn dan wanneer je glucose en koolhydraten gebruikt. Het belangrijkste voor atleten is prestatie en tot nu toe is er nog maar één studie die een kleine verbetering weergeeft in de prestaties van wielrenners met aanvulling van ketonen, gecombineerd met koolhydratensupplementatie (in vergelijking met alleen koolhydratenaanvulling) .
Aanvulling met een combinatie van koolhydraten en ketonen kan de prestaties mogelijks verbeteren binnen aerobe sporten. Ken jouw lichaam en de eisen van jouw sport. Tenzij je een ultra-uithoudingsatleet bent, zal adapteren aan een ketogeen dieet jouw prestaties waarschijnlijk niet verbeteren.
Spiermassa
Insuline voornamelijk een opslag- en verzadigingshormoon. Het wordt daarnaast ook beschouwd als een anabool hormoon. Als in het opbouwen van spiermassa. Voor het grootste deel hebben we insuline nodig – samen met andere hormonen zoals groeihormoon en testosteron – om een anabole, spieropbouwende omgeving te creëren. Bouw spieren beter op met een aangepast dieet dat koolhydraten bevat (zeker rond de training) om prestaties te maximaliseren.
Conclusie
Geef voorrang aan jouw voedingsbehoeften. Als je actief bent, heb je meer brandstof en voedingsstoffen nodig dan de gemiddelde persoon. In plaats van zaken uit jouw dieet te schrappen, bekijk je beter waar je gezonde zaken kunt toevoegen: eiwitten, vitaminen, mineralen, vezels, vetzuren, water, enzovoort.
— EnCORE Coaching – Personal trainer Waasland —
Bronnen:
- http://sciencedrivennutrition.com/the-ketogenic-diet/
- http://www.precisionnutrition.com/ketogenic-diet
- http://www.cell.com/cell-metabolism/pdf/S1550-4131(15)00350-2.pdf
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3945587/
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27385608